Dulce Chacón ou a literatura comprometida

Hai unhas semanas estreouse nas salas de cine a película La voz dormida, dirixida por Benito Zambrano e baseada na obra homónima de Dulce Chacón, escritora que nos deixou xa hai oito anos á idade de 49 anos. Eu non vin a película xa que, en xeral, teño por norma non ver unha película se previamente lin o libro, porque adoito ficar defraudada. Moitas veces os directores cambian ou adaptan parte dos argumentos, unha práctica coa que non adoito estar de acordo. Así, sen ver a película quedo co libro, tal como o escritor quixo que fose.
Dulce Chacón naceu en Zafra (Cáceres) no seo dunha familia podente, conservadora e aristocrática, pero converteuse moi pronto nunha persoa de esquerdas. Unha das razóns, segundo ela, foi o silencio familiar acerca da represión franquista, que foi particularmente cruenta en Zafra. A causa das vítimas do franquismo foi unha das súas prioridades: ela opinaba que o rancor derivado da violencia política durante a Guerra Civil e o franquismo segue enquistado porque nunca se expuxo á luz pública. O seu lema ao respecto foi "nin rancor nin esquecemento”. O seu interese por este tema quedou ben reflectido na novela La voz dormida. Está situada na posguerra e nela recolle os testemuños de mulleres do bando perdedor da Guerra Civil de toda España. Relacionada con este tema está a primeira das novelas que lin desta escritora, Cielos de Barro. Desenvólvese nunha herdade estremeña na que ten lugar unha matanza.

Outro dos temas polos que se interesou e que tamén reflectiu nas súas novelas foi as mulleres. Deste tema tratan as novelas Háblame, musa, de aquel varón e Algún amor que no mate. Esta última narra a historia dunha muller maltratada polo seu marido. Desta novela dixo José Saramago que é "dura pero necesaria", e eu penso o mesmo porque todo o que acontece ao redor do maltrato das mulleres ten que saír á luz, pois é o primeiro paso para loitar contra esta eiva da nosa sociedade.

Dulce Chacón tamén escribiu poesía, mais eu non lin ningún dos seus poemas. Agora que está rematando un ano e vai comezar outro quizais podería ser un dos meus propósitos para o novo ano, ler poesía desta escritora.

Cen anos con Álvaro Cunqueiro

Entre eses autores de cabeceira, dos que non che cansas xamais, porque son tan polifacéticos que mergullándote na súa obra sempre atopas o que buscas, está Álvaro Cunqueiro, novelista, poeta, xornalista, dramaturgo, ademáis de famoso e entusiasta gastrónomo.
Coma todos os grandes posuía un vasto e diverso universo propio, que queda reflectido nas súas creacións, onde teñen cabida o mítico, o máxico, o lírico, o cotián...
Difícil recomendar unhas poucas obras dun dos xenios da literatura galega, así que para axudarvos a decidir por onde comenzades a lelo ou a renovar a súa lectura temos a presentación de Elvira Roiz.

Intro_C

View more presentations or Upload your own.

Infancia e adolescencia
Os anos composteláns
Cunqueiro xornalista do réxime franquista
O regreso á terra
Anos de colleita e recoñecemento
Últimos anos

Conferencia de Manuel Núñez Singala

Mañá venres, ás 12:30, terá lugar no salón de actos unha conferencia de Manuel Singala sobre os prexuizos lingüísticos, dirixida a todos os alumnos de segundo de bacharelato e organizada polo equipo de Normalización lingüística.
Elvira Roiz é a autora desta presentación sobre o conferenciante.

NuñezSingala

View more presentations or Upload your own.

O poder da lectura

O curso pasado eu compartía unha garda con Angeles Seoane, unha das nosas profesoras de Lingua e Literatura Castelá. Sempre que faltaba algún profesor dicía, vou eu que lles vou ler. E alí ía ela cargada cos seus libros. Eu nunca a acompañei ata que un día, ao remate do curso, a un grupo de 3 º ou 4 º da ESO, agora non o recordo exactamente, lle faltou un profesor. Cando chegamos alí outra profesora que tamén estaba de garda e máis eu, todo estaba manga por ombro, un grupo de alumnos xogaba as cartas, outros estaban sentados nas mesas e todos falaban a gritos. Puxemos orde, de mala gana deixaron ás cartas e conseguimos que todos sentaran da forma correcta. Estabamos nisto cando chegou Ángeles cos seus libros. Díxonos, coma sempre, quedo eu que lles vou ler. A outra profesora e máis eu pensamos que dado como estaba a clase ía ser difícil que o fixera e quedamos para axudala a manter a orde da clase. Angeles colleu un dos libros que levaba, abriuno e dixo vouvos ler un conto de Cortázar. Eu pensei para min, isto vai ser imposible. Pero ela de pé, e camiñando entre eles, púxose a ler desa marabillosa maneira que o fai sempre. Ao comezo, os alumnos intentaban falar, protestar e facer calquera cousa para distraela e facer que aquilo non puidera chegar a bo termino. A outra profesora e máis eu rifabamos para que polo menos mantiveran as formas nas que se debe de estar na clase. Pero pouco a pouco a clase foise quedando en silencio, os alumnos quietos e comecei a decatarme de que moitos deles estaban atendendo ao conto. O conto era La Continuidad de los Parques que está incluído no libro Final del Juego e que é moi curto. Só media páxina do libro de texto. Curto pero cunha intriga e cunha trama que os foi atrapando pouco a pouco. Ao remate da lectura ela estableceu un diálogo con eles facéndolles preguntas a cerca dos personaxes, dos sucesos que narra o conto, etc. Moitos levantaban a man para respostar. Falaron do final do conto, doutros posibles finais, de porque sucedía esto ou o outro, etc. E desta maneira remataron os cincuenta minutos da clase e aconteceu algo que ao comezo da clase parecía imposible, que o grupo sucumbise ao poder da lectura.

Pd. Se alguen quere ler este conto o pode facer en: http://www.ciudadseva.com/textos/cuentos/esp/cortazar/continui.htm.

Foise Juan Farias

Aos 76 anos de idade faleceu antonte Juan Farias, escritor ao que as bibliotecas escolares de Ferrolterra adicámoslle, se lembrades, o día do libro infantil e xuvenil.
A prensa fíxose eco desta gran perda.
Quedan connosco os seus libros, e en sentida homenaxe ao autor, reproduzo aquí a presentación que escribin para o club de lectura de "Crónicas de media tarde":
Eu non coñecía a Juan Farias ata este curso, no que unas compañeiras mo descubriron nunha xuntanza do PLAMBE de Ferrol. Nesa xuntanza acordamos traballar sobre a vida e a obra deste autor. Segundo fun sabendo sobre él, interesoume cada vez máis, pois existen detalles que achéganme a súa figura: é de Serantes, como a familia do meu pai ; medrou, como moitos outros nenos, eu entre eles, lendo as aventuras de Huckleberry e o indio Joe, de Jim e de John Silver; e por fin, era o guionista dunha serie que tamén me leva aos meus primeiros anos, “Crónicas de un pueblo”.
E precisamente trata sobre as crónicas dun pobo, Mediatarde, o libro que estamos a comentar. Crónicas de Media Tarde é a narración do que aconteceu neste pobo, desde as orixes ao seu final.
Era Media Tarde un pobo pequeno, que non ven nos mapas, de terra mala, cunha igrexa que tiña unha torre na que aniñaban as cegoñas. En Media Tarde vivíuse a guerra, e despois esmoreceu pouco a pouco, e agora xa é difícil ata seguir o rastro das lembranzas. Pero para eso está Juan Farias, para que non se esquezan as tres historias que sucederon en Media Tarde.
Na primeira, “Anos difíciles”, un neno, Juan de Luna, espera con impaciencia a chegada da guerra, mesmo subindo ao campanario da igrexa para ser o primeiro en vela. A guerra tarda moito en chegar, pero chega a escaseza, o receo, as pelexas entre os vecinos, e finalmente a dor e a morte que levan aparellados todas as guerras.
No “Barco dos peregrinos”outro neno sen nome cólase de polisón nun barco chamado Aturuxo, porque quere vivir aventuras, mergullarse nese mundo “enorme e emocionante” que latexa nos libros. No barco faise amigo dun mariñeiro, Macario.
A terceira historia , “O gardián do silencio”, dun tempo máis actual, conta a charla entre o médico de Padín, aldea non moi distante de Media Tarde , e Xusto, o último habitante.
Merece especial atención o estilo de Juan Farias, conciso, de frases sinxelas e breves e vocabulario coloquial, pero ao mesmo tempo fortemente poético. Dun xeito impresionista, con poucas e precisas pinceladas consegue retratar a realidade con toda a súa beleza. Un esquío, un espantallo, unha manta de cores abondan para que comprendamos a tenrura e as complicidades dunha vida de familia.
A obxectividade narrativa, case cinematográfica ás veces, deixa sempre entrever as simpatías hacia algúns dos personaxes, e a fonda sensibilidade do escritor. Un exemplo: o relato da pena de D.Xacobe.
E Juan Farias un autor para nenos? Coincidindo co que di Carlos Casares no prólogo, penso que Farias “escribe cada libro e cada historia no ton que lle corresponde, e isto fai que despois o vaian encaixando os demáis –editores e lectores- no espacio que consideran máis axeitado, sempre, xaora, no amplo territorio da imaxinación que chamamos literatura, que é onde habita, para o seu gozo e mailo noso, este magnífico escritor”.
(imaxe cedida pola biblioteca Xoán Farias)

MEMORIAS DE DON XOSÉ.

Co aplauso forte e emocionado dun público posto en pé, rematou a intervención de D. Xosé Neira Vilas, que pechou os Encontros do Plan de mellora de bibliotecas escolares.
Debullando as lembranzas da súa longa e plena vida co fío condutor do papel que xogan libros e bibliotecas no devir dunha persoa, D.Xosé contounos como mercaba os primeiros libros "por correspondencia", pagados cos cartos que ía aforrando, e como os agochaba baixo o tellado, ata que o seu pai descubriu "o niño" de libros, e non se enfadou, senón que o animou a seguilos mercando, iso si, "con moderación".
Os libros, os desexos de ter moitos, foron "en certa maneira"os causantes de que el marchara á procura de traballo para a Arxentina, e logo a Cuba, onde casou con Anisia Miranda.
Alí apadriñou un colexio chamado como o noso instituto, Concepción Arenal.
Reivindicou D.Xosé a coexistencia das novas tecnoloxías co libro na formación dos xoves, aos que debemos educar para que sexan menos "nugalláns". En Cuba, cando nace un neno, regálanlle, coa culleriña de prata co nome gravado, os primeiros libros, o xerme do que será a futura biblioteca. Fermoso agasallo, que conxuga alimento para o corpo e máis para o espírito, atendendo á necesidade de todo ser humano de medrar por fóra e tamén por dentro.
Cantos libros terán pasado polas súas mans, libros lidos, libros pedidos para logo regalalos, nun continuo trafego coa xenerosa vontade de achegalos á maior cantidade de xente posible; e o máis importante, libros escritos, como "Memorias dun neno labrego", do cal celebramos este ano o 50 aniversario. É o libro máis lido da literatura galega, traducido a multitude de línguas, que conseguiu dar a coñecer a cultura e lingua galegas por todo o mundo.
Balbino, o neno labrego, é un personaxe universal, que vive e vivirá na memoria de moitos lectores como vive e vivirá na memoria dos que tivemos a fortuna de escoitala a lúcida, enxeñosa, conmovedora charla que nos ofreceu D.Xosé.
( Fotografía do blog "O segrel do penedo". Autora: Loly Lago)

Purga: historia de Estonia

Hai pouco tempo, no suplemento de El País “Babelia” (unha das miñas fontes para estar ao tanto do panorama literario), vin una recensión dun libro titulado Purga, a terceira novela dunha escritora estoniano-finlandesa chamada Sofi Oksanen. Lin o seu resumo e de seguida decidín lelo, en principio por ser unha novela que se desenvolve en Estonia, país que visitei dúas veces co proxecto Comenius e que me gusta e interesa, mais do que sabemos moi pouco por estas latitudes. A novela é un thriller que comeza e remata en 1992, un ano despois da independencia de Estonia e tres da caída do muro de Berlín. Entrelaza presente e pasado cunha gran mestría para unha escritora tan nova. Narra a historia de Zara, unha moza de orixe rusa vítima do tráfico de mulleres que consegue fuxir en Estonia. Case moribunda, atópaa Aliide Truu, unha vella muller que malvive soa nunha zona rural moi semellante á zona que visitei eu (Kehtna). Superada a desconfianza inicial, nace un vencello especial entre elas ao descubrir que ambas sufriron unha violencia extrema, e destápase unha complicada trama de rivalidades e deslealdades que destruíron a súa familia. O período máis retratado son os anos que Estonia pertenceu a Unión Soviética, tempo que ao meu modo de ver queda moi ben reflectido. É unha novela dura pero fermosa ao mesmo tempo que me mantivo en vilo ata o último capítulo. Os seus capítulos son curtos (algúns dunha folla), o que lle imprime un ritmo rápido que fai que a súa lectura sexa aínda máis trepidante. A min atrapoume desde o primeiro momento, tanto foi así que a lin en catro días. Recibiu moitos premios, entre eles o Premio europeo á mellor novela do ano 2010, premios que eu penso que merece. Animádevos a lela e xa me contaredes que vos pareceu.

ROSA ANEIROS NO IES CONCEPCIÓN ARENAL

O día 15 de abril estivo no noso centro a xornalista e escitora Rosa Aneiros (Meirás, 1976) para falarnos da súa obra literaria e, en xeral, do oficio de escribir.

Está licenciada en Xornalismo pola Facultade de Ciencias da Comunicación de Santiago de Compostela. Actualmente traballa no Arquivo e na Sección de Comunicación do Consello da Cultura Galega.

A esta actividade temos que engadir a súa experiencia como docente na Facultade da USC (Campus de Lugo), a colaboración en distintos medios de comunicación: radiofónicos “Un día por diante” da Radio Galega, impresos e dixitais: culturagalega.org (sección “Agardando as lagarteiras”), Diario de Pontevedra, El Progreso, Galicia Hoxe, Diario de Ferrol, El País, Grial, Fadamorgana ou Casa da Gramática. Ten publicados relatos en volumes colectivos: Narradoras, Relatos, Relatos gañadores do Pedrón de Ouro, Seis ferroláns, Alma de beiramar perdida, Botella ao mar ou Narradio. Os seus artigos literarios están recollidos en “Agardando as lagarteiras” e “Ao pé do abismo”.

Con pouco máis de 20 anos sae á luz a súa primeira novela: Eu de maior quero ser (1999) á que seguen outras: Corazóns amolecidos en salitre (2002), Resistencia (2003), O xardín da media lúa (2004), Veu visitarme o mar (2004), Os ourizos cachos e o gran río gris (2007).

A súa produción narrativa conta cun grande recoñecemento, séndolle concedidos os seguintes galardóns: Modesto Rodríguez Figueiredo ( Pedrón de Ouro, 1998), Manuel Loureiro Rey (1996), Manuel Murguía (2001), o Carvalho Calero (2001), o Premio Arcebispo Xoán de San Clemente (2003), o Premio Careón (2006), o Premio da Crítica Losada Diéguez (2005) e o Premio Caixanova Francisco Fernández del Riego (2007) polo relato “A última vaca”.

O ano pasado foi para ela moi especial porque os dous libros publicados foron premiados: Sol de Inverno consegue o Premio Xerais de novela (2009) e Ás de bolboreta o Premio Fundación Caixa Galicia de Literatura Xuvenil. (2009).

Comezou a charla situándose no lugar dos seus oíntes. Voltou máis ou menos quince anos atrás no tempo para expresarlles aos alumnos como merece a pena loitar por conseguir aquilo que, xa desde moi cedo, se manifesta con certa claridade, ben sexa unha afección ao deporte, á música, á escrita...

Ela desde ben pequena sentiuse inclinada a escribir. Lembra especialmente as historias que lle narraba o seu padriño sobre a emigración en Cuba e lembra tamén o impacto que lle produciu un libro: O principiño de Saint-Exupéry. A súa lectura segue a ser reveladora ao longo da vida. Cada vez que o volve a ler pode descubrir algo novo porque, como ela expresou tan ben, a obra literaria remátana os lectores e esa sutil comunicación que os lectores mantemos coas obras literarias ten moito que ver coa disposición e mesmo co estado anímico en que nos encontremos.

Baseándose en Ás de bolboreta, libro que leron os alumnos, falou de técnicas da escrita e empregou o símil do cinema para que os alumnos reflexionaran como se podía representar o movemento coas palabras, ou a calma, ou o desespero... Falou das escollas léxicas, da importancia das palabras. Pero, sobre todo, foi quen de chegar á sensibilidade do alumnado, de descubrir os seus gustos e afeccións, de facerlles preguntas que os fixeron pensar, que os fixeron opinar. Ela tamén contestou a cuestións que lle fixeron e, entre outras, declarouse unha admiradora da obra literaria de Manuel Rivas e de Agustín Fernández Paz.

Ana Dopico

La hoja roja

En los librillos de papel de fumar había antiguamente una hojilla de color rojo, que anunciaba que los papelillos estaban acabándose. La hoja roja es también una novela de M. Delibes. Hace ya 12 años que Miguel Delibes anunció que su hoja roja ya había aparecido y, que su novela "El hereje" sería la última, ya no escribiría más. De este modo nos anunció a todos su muerte literaria, la física nos sacudió a todos cuando temprano madrugaba el viernes 13 de marzo de 2010.

Es difícil, muy difícil, encontrar un lector de español que no haya leído algo de Delibes. Son muchos los que en el Bachillerato descubrieron a Daniel el Mochuelo, a Roque el Moñigo y a Germán el Tiñoso. ¿Quién no se emocionó con Lola Herrera, la pobre Carmen, incapaz de entender nada, en "Cinco horas von Mario"?.

Todos descubrimos en "Las ratas", visión trágica de un pueblo castellano, el drama de una Castilla rural, grande en su misería. Esta misma España que nos aparece brutalmente en "Los santos inocentes", implacable drama social reflejo de una época no tan lejana, con unos personajes: Azarías, Régula, Paco, el señorito Iván, de trazo grueso, descritos con rotulador de punta fina, empleando como siempre un castellano cultísimo y exquisito. ¿Cómo olvidarse de la versión fílmica en la que un impresionante Paco Rabal dice aquello de "milana bonita"?.

No quiero rematar sin recordar su novela "Señora de rojo sobre fondo gris" en la que aparece mucho exorcismo terapéutico, evocando la figura de Ángeles, su mujer de toda la vida, a la que calificó como "la mejor mitad de mi mismo", que había fallecido años antes dejando al escritor sumido en una profunda depresión.

Hoy es el propio Delibes, el que deja sumida a toda la literatura en lengua española, en una pesarosa depresión, por el más exquisito escritor en lengua castellana.