Banda sonora X

Cando en España non existía aínda a radiofórmula había tres ou catro comunicadores que exercían un labor pedagóxico cos oíntes naquel ermo musical que era España. Raúl Matas, Anxo Álvarez e Juan María Mantilla son para min os símbolos daquela época. Entre eles creo que mención á parte merece Juan María Mantilla, que foi inxustamente esquecido nas crónicas da época, e o seu arquivo sonoro non foi reivindicado como se merece. Talvez no seu Santander natal aínda teñan na súa fonoteca algún dos seus recordos musicais. Eu, ademais de gozar dos seus programas: Club de Jazz, Mirando hacia atrás con música, ou a saga de Discoteca 66, 67, 68… en Radio Nacional, tiven o privilexio de gozar da súa amizade grazas á mediación de Javier de Castro. Nós estabamos, como xa contei noutras entradas deste blog, no Colexio Maior Fonseca de Santiago e unha das nosas citas ineludibles das tardes era o seu programa de música. Hoxe en día calquera programa que se preze pide aos seus seguidores que opinen no facebook ou en twitter, el fomentaba a nosa participación con agasallos de discos promocionais ás mellores apuntamentos ou comentarios das novidades. Nos envíos de achegas persoais eramos asiduos tanto Javier como min, e debo confesar que ademais nos levamos bastantes daqueles agasallos. (Especial ilusión fíxome unha caricatura dedicada enviada por Luís Eduardo Aute como agradecemento a unha das miñas opinións sobre o seu disco).

A partir desas participacións Juan María Mantilla sentiu curiosidade e entrou en contacto, por teléfono, connosco. Frecuentemente recordo con nostalxia aqueles días de longas charlas coa boa música como tema. Era tal a súa ilusión e interese coas nosas conversacións e achegas ao programa que chegou a afirmar na súa colaboración semanal do dominical do diario Xa de Madrid que no noso Colexio Maior atopábase o grupo de persoas que máis entendían de música en España (o que obviamente era unha esaxeración). El naquelas charlas, intentaba fomentar a nosa admiración polos clásicos do blues ou o jazz e ás nosas citas acudían puntualmente as alusións aos vellos bluesman como Leadbelly, John Lee Hoocker, Sonny Boy Williamson, Muddy Waters e tantos outros. Naturalmente non podían faltar os comentarios sobre as novas tendencias do blues e o R&B branco e o seu auxe no Reino Unido con frecuentes mencións, loxicamente, a John Mayall .

Naquela época no Reino Unido, para algúns músicos, o blues era case unha relixión, un territorio común onde se admiraba desde os puristas sureños do blues rural aos máis sofisticados antecesores do soul e o funky. Os bluesman anglosaxóns dividíronse en dous grandes grupos: aqueles que profundaban nas raíces e formas xenuínas do xénero e os mistificadores que reconverteron o blues que chegaba de Chicago nun rock máis urbano, metálico e desenfadado. John Mayall abandeira aos seguidores do purismo. As diferentes formacións que encabezou formaron unha escola na que el exercía un impagable labor docente. Nelas formáronse instrumentistas que logo, ao marchar, foron estrelas nos grupos que lideraron. Soamente poñerei uns cantos exemplos: Eric Clapton e Jack Bruce (Cream) Peter Green e John McVie (Fleetwood Mac) Larry Taylor e Harvey Mandel (Canned Heat) Aynsley Dunnbar e Don Sugarcane Davis ( Mothers of invention con Frank Kappa) ou Mick Taylor que se iría aos Rolling Stones, e un longo etcétera.

Despois de varias formacións Mayall chegou ao nº 3 británico co disco Bluesbreakers con Eric Clapton (pero a reputación de Clapton superou á do líder e abandonou o grupo para formar Cream). Logo de bos discos como A hard road, Crusade e Blues from Laurel Canyon chegou o seu gran momento e recoñecemento mundial co mítico Room to move, e a partir de aí a súa figura iría ligada a este tema e a súa interpretación coa harmónica.

Nos seus principios, moi influenciados polo son de Chicago, tomou como súa a cruzada de dignificar ao blues e os bluesman. Sería a partir de Bare Wires cando decidiu gravar soamente composicións súas coa base do blues pero con arreglos máis actuais en discos como Empty rooms, USA Unión ou Memories. Logo, nos 70, evolucionou cara ao jazz en discos como Jazz Blues Fusion. Mención á parte merece The turning point, o que sería o seu grande éxito, utilizando elementos acústicos e sen batería significou todo un aldabonazo no público que lle recoñeceu os seus méritos mundialmente. Estes anos, finais dos sesenta e principios dos setenta, constitúen a súa grande época logo evolucionou hacia sons máis country e funky buscando unha comercialidade que nunca volveu. Hoxe en día segue a ser unha referencia e na súa volta ás raíces seguiu gravando discos notables, como Stories (2002) Roads dogs (2005) ou In the Palace of the King(2007), e segue sendo un músico respectado e admirado por unha minoría pero a súa repercusión cada vez é menor e a súa estrela apagouse lentamente.

Interpretación de Room to move en 1984 no Festival de Jazz de Montreal

Banda Sonora VIII

Durante a miña estancia no Colexio Maior Fonseca entrei en contacto cunha das persoas que máis admirei e máis influíu na miña formación musical: Javier de Castro Lorenzo “el Batas”, que xa se coou algunha vez por estas notas para puntualizar algún dato. Dono dunha colección de discos magnífica e posuidor dun saber musical enciclopédico, na súa cabeza aloxábanse todos cantos datos un podía necesitar sobre o rock, blues, jazz, R&B, ... A verdade é que non recordo como foi o noso primeiro encontro pero si que a empatía persoal que sentimos foi enorme. Durante uns anos compartimos as nosas afeccións, e os nosos descubrimentos musicais. Recordo que comprabamos os discos en Radio Diez (que ben nos trataba a paciente Moncha!) e escoitabamos ao noso amigo e admirado Juan María Mantilla en Radio Nacional (pero o benquerido e recordado Juan María Mantilla merece un capítulo á parte). Dicía que coincidiamos en moitas cousas; no estudo das Matemáticas e na nosa admiración por Eric Clapton entre outras moitas coincidencias e tamén lembro unha única discrepancia nas nosas múltiples conversacións sobre música: a súa devoción por Elvis Presley. Eu, aínda que admiraba certa época da súa obra, non mantiña xa esa fascinación pola súa figura e abandonara o seu seguimento por mor da súa evolución última cara á vulgaridade comercial e as drogas, cambiárannolo e eu seguía sendo fiel a Chuk Berry, Jerry Lee Lewis, Buddy Holly, Eddie Cochram, ou Carl Perkins, que consideraba pioneiros do rock, non contaminados.

CREAM

Pero dicía que a nosa primeira coincidencia fora Eric Clapton, o deus branco dos 12 compases. Na súa persoa pode resumirse a historia do rock. A principios do sesenta, en plena febre do rhythm and blues no Reino Unido comeza a dar os seus primeiros pasos que o levan aos Yardbirds. Curiosamente abandónaos cando alcanzan o éxito con For you love pola súa deriva comercial e congruente con estas ideas embárcase con John Mayall na marabillosa aventura dos Bluesbreakers. Con Mayall alcanza unha das súas mellores épocas e xorden as pintadas rueiras proclamando: “Clapton is God”. Alí fraguou un estilo que primaba a expresividade sobre a rapidez, tendencia predominante de entón, e que lle valeu o alcume de man lenta . O fraseo da súa guitarra era seguro, compacto, preciso e agresivo. Tras unha actuación,das moitas que tivo con John Mayall, conveu con Ginger Baker, batería entón da Graham Bond Organisation, en formar un novo grupo no que puidesen dar renda solta á inspiración de cada un e no que as improvisacións fosen parte fundamental dos seus concertos. Clapton puxo unha condición sen saber que nela ía implícito o final prematuro da banda: o baixista e a voz debería ser Jack Bruce con quen coincidira nunha pequena estancia de Bruce nos Bluesbrakers e a quen admiraba. A inimizade entre Baker e Bruce era manifesta, chegaran a pelexarse na Graham Bond Organisation onde ambos militaban. Cream foi o primeiro supergrupo da época e marcou as liñas mestras que outras bandas de finais dos 60 e primeiros anos dos 70 ían seguir. Toda a súa carreira musical está resumida en catro discos de estudo ( Fresh cream, Disraeli Gears, Wheels of fire e Goodbye) e dous discos en vivo. Aínda así venderon 35 millóns de álbums en só dous anos nos que foron evolucionando do blues-rock ao hard-rock e rock progresivo marcando unha tendencia que logo seguirían Deep purple, Black Sabath, Led Zeppelin e tantos outros. Coa guitarra de Clapton e a voz de Jack Bruce como protagonistas foron o centro de todas as miradas e convertéronse nunha das bandas máis imitadas. Cancións como Sunshine of your love, White room, Crossroads ou Badge atópanse entre as gravacións máis representativas desa época. O grupo volveu reunirse en actuacións esporádicas sendo a última no Royal Albert Hall de Londres en maio de 2005.

Interpretación de Sunshine of your love en vivo (Royal Albert Hall 2005)